Hierna laat ik u zien hoe de erfbelasting wordt berekend en wat u kunt doen om deze erfbelasting te verlagen. U krijgt zo een beeld van hoe de zogenaamde fiscale instrumenten welke tegenwoordig in de langstlevende testamenten worden opgenomen werken.
Het betreft een echtpaar; man en vrouw, getrouwd in gemeenschap van goederen, zij hebben geen testamenten. Zij hebben twee kinderen. Als uitgangspunt neem ik een eerste overlijden op korte termijn en het tweede overlijden (van de langstlevende) bijvoorbeeld 20 jaar daarna. Onderstaand de samenstelling en waarde van hun vermogen.
| Vermogensbestanddeel | Waarde € |
| Woonhuis WOZ waarde | 340.000 |
| Af: hypotheek | 100.000 |
| Spaartegoed | 30.000 |
| Totaal vermogen | 270.000 |
Wat moet er aan erfbelasting betaald worden wanneer de man of vrouw op bijvoorbeeld 65 jarige leeftijd overlijdt?
Te betalen erfbelasting na het eerste overlijden, geen rente
| Nalatenschap na eerste overlijden € 135.000 (= helft van het totale vermogen) | Verkrijging langstlevende € | Verkrijging kind ieder € | Totaal erfbelasting € |
| erfdeel 1/3e | 45.000 | 45.000 | |
| Bij: fictief vruchtgebruik* | 43.200 | – | |
| Af: fictief vruchtgebruik langstlevende | 21.600 | ||
| Verkrijging | 88.200 | 23.400 | |
| Af: vrijstelling | 661.329 | 20.945 | |
| Belaste verkrijging | 0 | 2.455 | |
| Erfbelasting 10% | 0 | 245 | 490 |
| Netto verkrijging = vordering voor de kinderen | 88.200 | 44.755 |
*De kinderen krijgen hun erfdelen nog niet in handen maar krijgen een vordering op de langstlevende ouder. Omdat deze hier op basis van het wettelijk erfrecht geen rente over hoeft te betalen aan de kinderen, ziet en belast de Belastingdienst dit als een voordeel voor de ouder, het zogenaamde fictief vruchtgebruik. Dit wordt berekend aan de hand van de leeftijd van de langstlevende op het moment van het eerste overlijden. Hoe ouder de langstlevende is op het moment van het eerste overlijden, hoe lager het fictief vruchtgebruik is en hoe hoger de erfbelasting wordt.
Wanneer we ervan uit gaan dat de langstlevende overlijdt na bijvoorbeeld 20 jaar, de hypotheek inmiddels is afgelost door de hypotheekbetalingen en de woning, in verband met opname van de langstlevende in een zorginstelling is verkocht voor een (veel) hogere waarde dan de WOZ waarde, dan is de vererving als volgt:
Te betalen erfbelasting na tweede overlijden (van de langstlevende)
| Nalatenschap langstlevende €420.000 (het hele vermogen) | Verkrijging per kind € | Totaal erfbelasting€ |
| erfdeel 1/2 | 210.000 | |
| Af: vordering eerste overlijden | 45.000* | |
| Af: vrijstelling | 20.945 | |
| Erfbelasting 10% tot €126.723 = en 20% over het meerdere = Totaal erfbelasting afgerond | 12.672 3.466 16.000 | 32.000 |
| Verkrijging is | 194.000 |
Er moet na twee overlijdens, ervan uitgaande dat er geen rente over de vorderingen is vergoed, in totaal dus bijna € 33.000 erfbelasting worden betaald. De erfdelen vallen zelfs in het hoogste erfbelastingtarief van 20%!
*Wanneer er geen testament is, is de vordering, in verband met de huidige wettelijke rente, renteloos. Dat betekent dat er geen rente over de vorderingen van de kinderen hoeft te worden vergoed. Pas wanneer de wettelijke rente hoger is dan 6%, bijvoorbeeld 7%, mag er 1% rente worden vergoed over de vorderingen. Het is beter om zelf te bepalen of er rente over de vorderingen wordt vergoed. Deze mag maximaal 6% samengesteld (rente over rente) zijn. De rentebijschrijving zorgt ervoor dat de vorderingen hoger worden en hierover hoeft, na het overlijden van de langstlevende, geen erfbelasting te worden betaald. De consequentie van het niet betalen van rente over de vorderingen is dat de erfbelasting na het eerste overlijden hoger wordt, zie het schema hierna:
Te betalen erfbelasting na het eerste overlijden, rente keuze 6%
| Nalatenschap na eerste overlijden € 135.000 (= helft van het totale vermogen) | Verkrijging langstlevende € | Verkrijging kind ieder € | Totaal erfbelasting € |
| erfdeel 1/3e | 45.000 | 45.000 | |
| Verkrijging | 45.000 | 45.000 | |
| Af: vrijstelling | 661.329 | 20.945 | |
| Belaste verkrijging | 0 | 24.055 | |
| Erfbelasting 10% | 0 | 2.405 | 4.810 |
| Netto verkrijging = vordering voor de kinderen | 88.200 | 42.595 |
Te betalen erfbelasting na tweede overlijden (van de langstlevende)
| Nalatenschap langstlevende €420.000 (het hele vermogen) | Verkrijging per kind € | Totaal erfbelasting€ |
| erfdeel 1/2 | 210.000 | |
| Af: vordering eerste overlijden | 144.000* | |
| Af: vrijstelling | 20.945 | |
| Verkrijging Erfbelasting 10% | 45.055 4.505 | 9.010 |
| Verkrijging is | 205.495 |
Er moet na twee overlijdens, ervan uitgaande dat er 6% rente over de vorderingen is vergoed, in totaal dus € 4.800 plus € 9.000 = € 13.800 erfbelasting worden betaald. Dat is ruim € 19.000 minder dan wanneer er geen rente zou zijn vergoed.
Voor wat betreft de rente vergoeding: deze rente hoeft de langstlevende niet daadwerkelijk te betalen. Ook hoeven de kinderen hun vorderingen en de rente niet aan te geven in hun IB aangifte. Zolang de langstlevende door de langstlevende regeling in het testament het hele vermogen onder zich heeft, geeft de langstlevende zoals hij of zij dit altijd heeft gedaan op voor de IB.
Een ander fiscaal instrument is het zogenaamde op- en afvullegaat. Hiermee kan de langstlevende ervoor zorgen dat er of minder of geen erfbelasting wordt betaald na het eerste overlijden. Het voordeel van het af- en opvullegaat is dat de erfbelasting na het eerste overlijden kan worden verlaagd en dat er toch de maximale rente over de vorderingen mag worden berekend. Hiervoor kan bijvoorbeeld gekozen worden wanneer er niet of onvoldoende spaargeld is na het eerste overlijden om de erfbelasting van te betalen. Maar bijvoorbeeld ook wanneer de nalatenschap na het eerste overlijden zo hoog zou zijn, dat de verkrijgingen van de kinderen al in het hoogste 20% tarief van de erfbelasting zouden vallen.
Het is belangrijk dat u weet dat dit slechts een rekenvoorbeeld is, gebaseerd op een aantal uitgangspunten en een bepaald vermogen en een bepaalde leeftijd. De hoogte van de erfbelasting pakt voor iedereen anders uit. Daarom is het zo belangrijk om een plan op te stellen voor uw eigen situatie en te weten hoe uw testamenten uitwerken en of het belangrijk is om (nieuwe) testamenten op te stellen. Ik wil u met dit rekenvoorbeeld laten zien:
- Wat Estate Planning inhoudt;
- Dat het voor ieder vermogen al erg nuttig en nodig is;
- Dat het ook heel erg belangrijk is dat u maatregelen treft wanneer er sprake is van een opname in een zorginstelling waarbij u door middel van schenkingen aan uw kinderen uw vermogen verlaagt ter verlaging van de zorgbijdrage. En wanneer u dat zelf niet meer kunt, kunt u door het afgeven van een algehele notariële volmacht ofwel levenstestament uw kinderen machtigen zodat zij de schenkingen uit uw naam kunnen doen;
- Dat het belangrijk is dat u wordt geadviseerd over uw vermogensplanning. Dat begint bij het opstellen van uw testament en levenstestament tot de begeleiding tijdens leven. Want wanneer u beiden hopelijk nog lang leeft en dus samen oud wordt, dan kunt u de besparing op de toekomstige erfbelasting niet uit uw testamenten halen; immers deze zijn nog niet in werking getreden. En dan zult u dat tijdens leven moeten doen, waarbij schenken binnen de vrijstellingen en tegen 10% schenkbelasting (wanneer de verwachting is dat de erfdelen van de kinderen zelfs tegen 20% erfbelasting worden belast) dan belangrijk is. En wanneer u een hoge eigen zorgbijdrage moet betalen er berekend moet worden hoeveel er dan geschonken “moet” worden ter verlaging daarvan. En wanneer de kinderen een vordering hebben gekregen uit de nalatenschap van hun ouder, of het verstandig is om deze uit te betalen of deze te laten oprenten en daarnaast te schenken.
- Uw testamenten en levenstestamenten zijn dus de basis akten welke belangrijk zijn, maar een goede planning tijdens leven is nog belangrijker.